Zarys historii walk nad Wkrą:
Północne Mazowsze było areną dramatycznych walk 5 Armii gen. Sikorskiego która starła się z ponad dwukrotnie silniejszymi wojskami sowieckimi usiłującymi oskrzydlić Warszawę od północy. Dobra postawa żołnierza, twarda ręka dowódcy i szczęście żołnierskie sprawiły, że polskie oddziały nie tylko nie uległy rozbiciu ale zadały duże straty przeciwnikowi. W dniu 6 sierpnia 1920 r. została utworzona 5. Armia, która weszła w skład Frontu Północnego dowodzonego przez gen. Józefa Hallera. Nowo sformowaną 5. Amią dowodził niedawny dowódca Grupy Poleskiej – gen. Władysław Sikorski. Sikorskiego działała dwupułkowa (35. i 41. pp) Dywizja Ochotnicza, którą dowodził ppłk Adam Koc. Ogółem 5. Armia liczyła 34 tys. żołnierzy, 184 działa i 46 czołgów. Przeciwnikiem wojsk gen. Sikorskiego były: 4., 15. i 3. Armia oraz Korpus Konnyz Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Siły rosyjskie liczyły ok. 80 tys. żołnierzy i 350 dział.Zadaniem 5. Armii była obrona obszaru między Bugiem a granicą Prus Wschodnich, a także powstrzymanie nieprzyjaciela maszerującego ku dolnej Wiśle i w kierunku Modlina.Wkra nabrała wówczas znaczenia strategicznego w systemie obronnym polskiego Frontu Północnego. Gen. Sikorski przewidywał, że jego działania nie mogą polegać tylko na obronie stałej, lecz muszą przybrać jej aktywną formę, by w rezultacie przejść do działań ofensywnych. W tym samym czasie toczyły się zaciekłe walki pod Radzyminem i Ossowem. Przerwanie obrony na Wkrze doprowadziłoby do próby sforsowania Wisły i ataku na Warszawę od zachodu. Stąd też nastąpiła koncentracja wojsk polskich pod Borkowem. W dniu 14 sierpnia 1920 r. pierwsi jednak zaatakowali Rosjanie, którzy uzyskali powodzenie, zdobywając wcześniej Pułtusk, a następnie dwa zewnętrzne forty twierdzy Modlin. zczególnie ciężkie straty poniosła Brygada Syberyjska, której 83. pułk stracił ponad 150 żołnierzy, a sama Brygada była w odwrocie. Ostra reakcja gen. W. Sikorskiego i wprowadzenie do walki 9. DP powstrzymało Rosjan, i w rezultacie Borkowo zostało odzyskane. Napór oddziałów polskich był skierowany na Nasielsk. Do walki włączyły się odpowiednio 17. i 18. DP. Bolszewicy jednak trzymali się twardo. Wówczas do akcji włączyła się 8. Brygada Jazdy gen. Karnickiego, a jej 203. pułk ułanów wykonał słynny rajd na Ciechanów, zdobywając radiostację i rozpędzając sztab dowódcy 4. Armii rosyjskiej gen. Dmitrija Szuwajewa. W tej sytuacji została przerwana łączność z dowódcą Frontu Zachodniego – Michaiłem Tuchaczewskim, który stacjonował w Mińsku Białoruskim. Mimo tego nieświadomi powagi sytuacji Rosjanie aż ośmiokrotnie ponawiali ataki na linii Zawady-Borkowo, wprowadzając do walki sześć Dywizji Strzelców. Polacy również nie sądzili, że rajd na Ciechanów będzie miał zasadnicze znaczenie na przebiegu dalszych działań wojennych. Po latach sam M. Tuchaczewski, tak to oceniał: „W tym czasie na styku armii IV-tej i XV-tej ma miejsce wypadek, nieznaczny w założeniu, który jednak odegrał rozstrzygającą rolę w biegu naszego działania i dał początek jego katastrofalnemu wynikowi (…) Sztab polowy armii IV-ej, który przeniósł się po ofensywie do miasta Ciechanowa, został niespodziewanie zaatakowany przez drobne oddziały przeciwnika, które przedarły się między armiami IV-tą i XV-tą, skutkiem czego sztab musiał szybko się zwinąć i odjechać na zachód do swoich oddziałów. Przez to naruszona została łączność między sztabem frontu, a armią IV-tą, nie nawiązana już aż do odwrotu, co oczywiście wynikało z zupełnego braku jakichkolwiek środków łączności strategicznej w naszym rozporządzeniu”.Brak łączności pomiędzy sztabem frontu i armii sprawił, że w dniach 15-18 sierpnia, a więc w najgorętszym okresie bitwy na przedmościu warszawskim, armia D. Szuwajewa prowadziła nieskoordynowane działania z pozostałymi związkami taktycznymi rosyjskiego Frontu Zachodniego, co pozwoliło gen. W. Sikorskiemu na pobicie kolejno 4. i 15. armii rosyjskich.
Zażarte walki pod Borkowem kosztowały stronę polską 500 zabitych i rannych. Próba przekroczenia Wkry przez Rosjan nie powiodła się. Wkrótce polskie oddziały przeszły na wschodni brzeg rzeki i przystąpiły do działań ofensywnych w kierunku Nasielska i Pułtuska. W dniu 16 sierpnia wojska rosyjskie zostały zmuszone do odwrotu znad Wkry. Przyjmuje się, że krwawe walki pod Borkowem miały decydujący wpływ na ogólny przebieg walk 5. Armii nad Wkrą.
W dniu 28 sierpnia gen. Władysław Sikorski wydał do żołnierzy 5. Armii rozkaznr 1805/II, w którym napisał: „Jestem dumny, że dowodziłem oficerami, którzy dzieląc wszelki trud z żołnierzem, potrafili, jak sam widziałem, prowadzić boso pułk do ataku; (…). Dumny jestem, że pod memi rozkazami służyli szeregowi, którzy na chwilę przed śmiercią pytalio wieści z pola bitwy, a na wiadomość o polskim zwycięstwie konali z uśmiechem na ustach”.
wiadomości ze stron: wojsko-polskie.pl oraz radunin.hostit.pl/
JONIEC: Mogiła zbiorowa
Zlokalizowana w głębi cmentarza w Jońcu. Przykryta betonowymi płytami. Za mogiłą wzniesiono kamienny krzyż. Na samej mogile umieszczono tablicę z napisem:
"BOHATEROM • POLEGŁYM ZA OJCZYZNĘ NAD RZEKĄ WKRĄ • W DNIACH 14 I 15 SIERPNIA 1920 R."
"W TEJ ZBIOROWEJ MOGILE • KRYJĄCEJ ZWŁOKI 74 POLEGŁYCH • SPOCZYWA MŁODOCIANY OCHOTNIK SEWERYN MARCINKOWSKI • UCZEŃ VIII KLASY GIMNAZJUM W JAŚLE • POLEGŁY NA POLACH WSI ZAWADY-WRONA • W DNIU 14 SIERPNIA 1920 R."
"PRZECHODNIU POWIEDZ POLSCE: • TU LEŻYM JEJ SYNY • POSŁUSZNI JEJ PRAWOM DO OSTATNIEJ GODZINY".
W dn. 14 sierpnia 1920 r., pod Jońcem, stoczył swą pierwszą walkę 2 syberyjski pułk piechoty. Pułk, składający się głównie ze słabo przeszkolonych ochotników, stracił 4 oficerów i 149 szeregowców zabitych, rannych i zaginionych. Część rannych przewieziono do szpitala polowego 1013. Następnego dnia I batalion 2 syb. pp sforsował Wkrę i ruszył na Nowe Miasto.
-Źródło: Włodzimierz Scholze-Srokowski, Michał Daniszewski "Zarys historii wojennej 83-go pułku piechoty" (1930)
STARA WRONA: Mogiła zbiorowa
Zlokalizowana w głębi cmentarza we wsi Stara Wrona. Przykryta granitowymi płytami. Znajduje się na niej tablica z nazwiskami pochowanych i z napisem:
"TU SPOCZYWAJĄ • ŻOŁNIERZE • WOJSKA POLSKIEGO • POLEGLI W WALKACH • Z BOLSZEWIKAMI • POD WRONĄ W DNIACH • 14 – 15 SIERPNIA 1920 R. • (23 nazwiska) •• WIECZNA PAMIĘĆ • O OBROŃCACH OJCZYZNY."
Za mogiłą wzniesiono pomnik w formie obelisku z piaskowca, na którym wyryto napis:
"RODAKOM - POLEGŁYM • W ROKU 1920 • POŚWIĘCENIEM DLA OJCZYZNY • ZDOBYLI UZNANIE • ODPOCZYNEK WIECZNY • DAJ IM ZA TO PANIE • FUNDATORZY KOŁA MŁODZIEŻY • WIEJ. W KAROLINOWIE • W DN. 10 LECIA CUDU NAD WISŁĄ • 15 SIERP."
Dnia 14 sierpnia 1920 r., po ciężkich walkach pod Cieksynem i Jońcem, Brygada Syberyjska została zmuszona do odwrotu. Sowiecka 11 Dywizja Strzelców sforsowała rzekę Wkrę pod Borkowem i posuwając się za odstępującymi Polakami dotarła w rejon wsi Wrona. Znajdujący się tu 41 pułk piechoty zatrzymał tyraliery sowieckie skutecznym ogniem 50 karabinów maszynowych. Następnie wraz z 35 pp odpierał kolejne natarcia. W toku ciężkich walk w rejonie wsi Wrona 41 pp stracił 12 oficerów i 200 szeregowców zabitych i rannych.
W mogile spoczywają żołnierze pułków Brygady Syberyjskiej i Dywizji Ochotniczej.
CIEKSYN: Mogiła zbiorowa. Zlokalizowana w lesie, w odległości ok. 2 kilometrów na zachód od przejazdu kolejowego w Cieksynie. Znajduje się ok. 150 m na południe od torów kolejowych. Ma formę kopca o średnicy ok. 18-20 m i wysokości ok. 3 m. W punkcie centralnym mogiły umieszczono metalowy krzyż. Pod nim leży kamień z wyrytym krzyżem i datą „1914/18”
Spoczywa tu nieznana liczba żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Prawdopodobnie pogrzebano tu także żołnierzy rosyjskich.
Na cmentarzu parafialnym w Cieksynie znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy WP poległych w sierpniu 1920 roku
KRÓLEWO: Mogiła zbiorowa
Zlokalizowana na cmentarzu parafialnym w Królewie. Kryje prochy żołnierzy WP poległych w sierpniu 1920 r.
SOCHOCIN: Mogiła zbiorowa
Mogiła zbiorowa zlokalizowana na cmentarzu parafialnym w Sochocinie, z prawej strony głównej alei. Kryje prochy żołnierzy polskich poległych w sierpniu 1920 r.
W dniu 15 sierpnia 1920 r., nad ranem, II batalion 145 pp zdobył Sochocin uderzeniem na bagnety. Z powodu zaskoczenia nieprzyjaciela, pułk odniósł zupełne powodzenie.
W głębi cmentarza, po lewej stronie głównej alei, znajduje się także grób pilota wojskowego, który zginął w 1938 r.
PŁOŃSK
Zbiorowa mogiła na cmentarzu miejskim. Pomnik wielokrotnie bezczeszczony był przecz członków PZPR i ORMO wiec nazwiska poległych nie dotrwały do naszych czasów.
Kwatera żołnierzy poległych w czasie wyzwalania Nowego Miasta w dniach 16 i 17 sierpnia 1920 r.
BORKOWO
Pomnik w miejscu ciężkich walk o utrzymanie linii Wkry 14 i 15 sierpnia. Pomnik poświęcony jest mieszkańcom którzy zginęli w latach 1918 - 1920
POMIECHOWO
Grób żołnierzy polskich poległych nad Wkrą w dniach 14-15 sierpnia 1920r.
MODLIN
Kwatery żołnierzy poległych nad Wkrą i zmarłych od ran w szpitalu modlińskim
Pamiętajmy. Praktycznie na każdym cmentarzu znajdują się takie groby i mogiły. Nie opisałam wszystkich, wiadomo, ale przedstawiłam ich część. Warto zatrzymać się na chwilę, oddać cześć bezimiennym bohaterom.
" Człowiek żyje tak długo, jak długo trwa pamięć o nim ".
Ciekawe i potrzebne. Wszystko się zmienia. Zdjęcia są dokumentem.
OdpowiedzUsuń